सुनसरी/ सुनसरीमा कार्यरत प्रायः सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाले सन् २०१५ सम्ममा खुला दिसामुक्त बनाउने अभियानमा बजेट केन्द्रित गरेका छन् ।  जिविस र गाविसबाहेक अन्य संघ-संस्थाले मात्र यो अभियानका लागि चालू आर्थिक वर्षमा छुट्ट्याएको रकम ५ करोडभन्दा बढी छ । जिविस र गाविसले छुट्ट्याएकोसमेत जोड्दा ६ करोड बढी हुन्छ ।

विश्व सरसफाइ कोष, खानेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यलय, वर्डभिजन, वेल, सीएसडीसी, लुमन्ती, प्लान नेपाललगायतका संस्थाको बजेट अभियान केन्द्रित छ । सरसफाइ र खानेपानीको क्षेत्रमा काम गर्दै आएको लुमन्तीले इटहरी नगरपालिकाका तीनवटा वडाका लागि १ करोड १२ लाख ८४ हजार छुट्ट्याएको छ ।
यो रकम नगरपालिकाका ५, ७ र ८ नं. वडामा शौचालय निर्माण, स्वास्थ्य चेतनामूलक कार्यक्रम र खानेपानी पाइपलाइन निर्माणमा खर्च गरिने लुमन्ती इटरीका कार्यक्रम संयोजक सूर्य खड्काले बताए । वाटर एडको सहयोगमा काम गरिरहेको संस्थाले गत वर्ष वडा नं. ९ र ६ मा ९२ लाख रुपैयाँ खर्च गरेको थियो । यस्तै इनरुवा नगरपालिकाका लागि लुमन्तीले ८२ लाख ८२ हजार छुट्ट्याएको छ ।

विश्व सरसफाइकोषबाट यूएन ह्याबिट्याडले वाटर एन्ड लाइफ(वेल) मार्फत ५९ लाख ७६ हजार र एससीडीसी नामक संस्थामार्फत २२ लाख ५८ हजार रुपैयाँ खुला दिसामुक्त अभियान र सरसफाइ कार्यक्रममा खर्च गरिरहेको छ । २ संस्थामार्फत सुनसरीका ३५ वटा गाविसमा सरसफाइ र जनचेतनामूलक कार्यक्रम गरिरहेको ह्याबिट्याड सुनसरीका कार्यक्रम संयोजक काशिकान्त ठाकुरले बताए । “चेतनामूलक कार्यक्रम र प्राविधिक सहयोग गरेर विपन्न समुदायलाई शौचालय बनाउने अभियानमा सहयोग पु¥याउँदै आएका छौं,” उनले भने ।

त्यस्तै, एससीडीसीले ह्याबिट्याडको २२ लाख ५८ हजारसहित ८६ लाख १७ हजारबराबरको कार्यक्रम गरिरहेको छ । त्यसमा एसीडीसीलाई प्लान नेपालले १३ लाख ९३ हजार दिएको छ ।  प्लान नेपालले आफैं पनि अन्य संस्थासँग मिलेर सुनसरीका २४ गाविसमा १४ लाखबराबरको सरसफाइ कार्यक्रम गरिरहेको संस्थाले जनाएको छ ।

यस्तै, वेलले सरसफाइ कोषको ५९ लाखबाहेक १३ लाख ६७ हजार रुपैयाँ सुनसरीका ३५ गाविसका २ सय २० विद्यालयमा सरसफाइ र शौचालय निर्माणका लागि छुट्ट्याएको छ । विकास पुनर्निर्माणका लागि सहयोग गर्दै आएको आरआरएनले पनि सुनसरीमा २२ लाख ४२ हजारको बजेट यो अभियानमा खर्च गर्दै छ । भरौल गौतमपुर, बराहक्षेत्र, औरावनीलगायतका गाविसमा शौचालय निर्माणका लागि विपन्न समुदायलाई सहयोग गरेको आरआरएनले जनाएको छ ।

सन् २००४ देखि सुनसरीमा सरसफाइ र खुला दिसामुक्त अभियान चलाउँदै आएको वर्डभिजनले २०१३ सम्म आइपुग्दा ८ गाविसमा २ करोड ७८ लाख रुपैयाँ खर्च गरिसकेको छ । ७ हजार ७ सय ४ वटा ट्वाइलेट बनाउन आर्थिक सहयोग गरेको वर्डभिजनले यो वर्ष ५९ लाख ७१ हजार बजेट छुट्ट्याएको छ । यो रकमले २ वटा गाविसलाई खुला दिसामुक्त बनाउने वर्डभिजन इटहरी विकास संयोजक डीएन चौधरीले बताए ।

खानेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यालय इटहरीले ३० लाख र इटहरी नगरपालिकाले १५ लाख रुपैयाँ यो अभियानका लागि छुट्ट्याएका छन् । जिविसले भने खुला दिसामुक्त हुने गाविसलाई प्रतिगाविस ५० हजार रुपैयाँ छुट्ट्याएको छ । यस्तै गाविस कार्यालयहरूले पनि बजेटमा ५० हजारदेखि १ लाख रुपैयाँ यो अभियानका लागि छुट्ट्याएका छन् ।

अभियानमा लागेका सबै संस्थाले विपन्न समुदायका व्यक्तिलाई समेत शौचालय बनाउने खर्च नदिएर उनीहरूलाई उत्साहित गर्ने कार्यक्रम र अभियानमा खर्च गरिरहेको यूएन ह्याबिट्याडका ठाकुरले बताए । “पहिले–पहिले अनुदानमा शौचालय निर्माण गरियो तर त्यो दिगो भएन,” त्यसैले फरक तरिकाले सहयोग गरेका हौं ।” नेपानी तथा सरसफाइ डिभिजन कार्यालयका अनुसार १ लाख ३७ हजार घरधुरी रहेको सुनसरीमा ६० हजार घरघुरीमा शौचालय छैन ।
शेखर ढकाल, कारोबारबाट